Meebewegen met de seizoenen: natuurlijke strategieën voor overleven en groeien
Wij zitten in Nederland op 52 graden noorderbreedte dichter bij de Noordpool dan bij de evenaar! Brrr. En toch hebben we voor onze Noordelijke ligging een relatief mild klimaat. Met dank aan de warme golfstroom.
Hoe verder van de evenaar, hoe meer uitgesproken de seizoenen en hoe groter het daglichtlengteverschil tussen zomer en winter.
In onderstaande animatie is goed te zien hoe in één jaar de warmte van het noorden naar het zuiden trekt en weer terug, allemaal binnen één rondje om de zon. Je ziet ook dat hoe verder je van de evenaar af bent, hoe groter het verschil tussen zomer en winter wordt – niet alleen wordt het kouder of warmer, maar de dagen worden ook langer of korter. En om boven de poolcirkel te kunnen overleven, moeten bomen sterk genoeg zijn om temperaturen van min 70 graden on der nul en lange donkere periodes te kunnen doorstaan.
Overlevingsstrategieën
Zelfs een beetje vorst is al een hele uitdaging voor planten. Voor het proces van fotosynthese is veel water nodig en als het vriest kan water niet van de wortels naar de bladeren worden getransporteerd. Omdat ijs ook direct kan verdampen (de faseovergang van vast naar gasvormig noemen we sublimeren) drogen bladeren bij vorst langzaam uit. Om deze vorstschade te voorkomen hebben bomen twee oplossingen gevonden:
1) In de herfst zoveel mogelijk suikers uit de bladeren terugtrekken en het blad daarna laten vallen.
2) Verdamping vanuit de bladeren tot een minimum beperken.
Veel boomsoorten op onze breedtegraad volgen de eerste strategie. Ze wachten tot de kans op langdurige vorst is geweken en lopen in het voorjaar weer uit. De meeste naaldbomen volgen de tweede strategie (bladverliezende naaldbomen zoals de Larix en Metesequoia zijn uitzonderingen). De verdamping vanuit kleine dikke naalden is veel makkelijker te stoppen dan vanuit dunne bladeren met een groot oppervlak. Een uitzondering is de Hulst. Het is de enige inheemse groenblijvende loofboom. Door een hele dikke, leerachtige huid in combinatie met antivriesstofjes weet deze soort zijn bladeren door de strengste winters heen te loodsen.
Uitlopen
Lente, daar knapt iedereen van op, toch? Zodra februari zijn intrede doet, merk je dat de dagen langer worden en de natuur langzaam maar zeker ontwaakt uit haar winterslaap. Toch is voor bomen in het begin van de meteorologische lente op 1 maart het ‘vorstgevaar’ nog niet geweken.
Het kan in maart nog streng vriezen, april heeft nog wel eens een witte hoed en zelfs tot halverwege mei komt nog nachtvorst voor. Sommige boomsoorten, zoals de berk, lopen al vroeg uit. Andere, meer vorstgevoelige boomsoorten zoals de albizia houden het zekere voor het onzekere en wachten tot begin mei. Eén nachtvorst is namelijk al funest voor het jonge blad.
Wat de winter ook brengt, elk voorjaar is het weer een strijd om zoveel mogelijk zonlicht te vangen. Afhankelijk van de variatie tussen de jaren, pakt de ene overlevingsstrategie beter uit dan de andere.
Met de opwarming van de aarde wordt het groeiseizoen steeds langer en verdwijnt de scherpe winterkou (de koudste dagen warmen het snelst op). Een uitdaging voor sommige soorten maar gunstig voor vegetatie in het algemeen. Wie weet, misschien groeien er op een dag weer palmen boven de poolcirkel?
Discover the joy of cultivating a tree (or seedling) and quickly order a baby giant on BloomPost or Plantje.nl. Fun for yourself and fun to give! For our customized options, take a look at the sales page and contact us for a quote or if you have any questions.
Comments